การออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน ตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ

Abstract

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์คือ ๑) เพื่อออกแบบและพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์ชุมชน ตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ ๒) เพื่อสร้างรูปแบบการผลิตภัณฑ์ชุมชน ตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ และ ๓) เพื่อสร้างเครือข่ายความร่วมมือการพัฒนาสินค้าผลิตภัณฑ์ชุมชน ตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ วิธีดาเนินการวิจัยเชิงคุณภาพ ที่ใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) โดยเก็บรวบรวมข้อมูล จากการสัมภาษณ์เชิงลึก จากผู้ให้ข้อมูลสาคัญ จานวน ๑๑ ท่าน นาผลวิจัยมาสนทนากลุ่มย่อยกับผู้เชี่ยวชาญ จานวน ๙ ท่าน สังเคราะห์รูปแบบการผลิตภัณฑ์ชุมชน ตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ โดยชุมชนมีส่วนในการออกแบบ การสร้างสรรค์ และการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ ผลการวิจัยพบว่า ๑. ชุมชนในตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ มีส่วนในการกาหนดพื้นที่เฉพาะในการศึกษาวิจัยครั้งนี้ โดยกาหนดให้เป็นกลุ่มทอผ้าขิดย้อมสีธรรมชาติ บ้านโนนเสลา หมู่ที่ ๖ ตาบลหนองตูม อาเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ ซึ่งต้องการการส่งเสริมด้านองค์ความรู้ด้านการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ รวมถึงประวัติความเป็นมาของการทอผ้าขิด ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์หลักของกลุ่ม ได้ทราบถึงความเป็นมาของการทอผ้าขิดในจังหวัดชัยภูมิ ว่ามีต้นกาเนิดจากชาวลาวเวียง (เวียงจันทน์) และชาวลาวเมืองหลวง (หลวงพระบาง) ด้วยกระบวนการวิจัยนี้ สมาชิกในกลุ่มชุมชนนี้ ได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้แนวคิดการออกแบบและการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน ซึ่งมีแนวคิดการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ ขึ้นจากการต่อยอดมาจากผลิตภัณฑ์เดิม และการใช้ความคิดสร้างสรรค์ให้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่แสดงอัตลักษณ์ของชุมชน สะท้อนวิถีชีวิต ภูมิปัญญา ความเชื่อ และวัฒนธรรมของชุมชน อันจะพัฒนาไปสู่การสร้างแบรนด์ที่มีชื่อเสียง ซึ่งสามารถคิดผลิตภัณฑ์ใหม่ จาก ๓ แนวคิด ได้แก่ ๑) แนวคิดการออกแบบผลิตภัณฑ์ใหม่เป็นลายผ้าขิดแบบใหม่ ซึ่งมีหลักคิดในการออกแบบจากวิถีชีวิต วัฒนธรรม หรือสถานที่สาคัญ ของชุมชน คือ ผ้าขิดลายพระธาตุหนองสามหมื่น สาหรับทาเป็นผลิตภัณฑ์ผ้าใส่กรอบรูปสาหรับเป็นสินค้าที่ระลึกเพื่อนาไปสักการะบูชา ๒) แนวคิดการใช้ลายผ้าขิดที่มีอยู่ที่แสดง

ถึงอัตลักษณ์ของชุมชน สร้างสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์สาหรับประโยชน์ใช้สอยแบบใหม่ ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ที่ทาจากผ้าขิดลายแห่นาค ซึ่งเป็นลายผ้าแบบล่าสุดที่คิดค้นจากประเพณีการแห่นาคโหด ที่มีการโยนนาค (ผู้เตรียมตัวสู่การบวช) ให้สูงลอยจากแคร่ เป็นประเพณีการแห่นาคของบ้านโนนเสลาที่เป็นแห่งเดียวในโลก ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ผ้าคลุมศีรษะนาค ผ้าพัดคอนาค หมอนหรือตุ๊กตารูปนาค สาหรับเป็นของที่ระลึกในงานบวช และ ๓) แนวคิดการออกแบบพัฒนาผลิตภัณฑ์จากผ้าขิดลายแบบเดิม เป็นผลิตภัณฑ์สาหรับผู้บริโภคกลุ่มใหม่ ได้แก่ ย่ามผ้าขิดลาย “ขอเจ้าฟ้า” สาหรับถวายเป็นย่ามใส่สิ่งของสาหรับพระสงฆ์ และผลิตภัณฑ์เครื่องแต่งกาย ที่มีการใช้ผ้าขิดมาประกอบเป็นเครื่องแต่งกายสาหรับบุรุษและสตรี เป็นต้น ๒. ได้รูปแบบการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนที่ยั่งยืน เป็นชุดองค์ความรู้ ที่เกิดจากการทางานร่วมกันของชุมชนและผู้เชี่ยวชาญด้านผ้า ด้านออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ เป็นรูปแบบที่เป็นการหลักการทางานที่อาศัยการบูรณาการหลักอิทธิบาทสี่ และหลักการบริหารงานแบบพีดีซีเอ ซึ่งสรุปเป็นขั้นตอนการทางาน ได้ว่า (1) “วิเคราะห์ตนเอง และลูกค้า” (2) “มองหา เป้าหมาย ชัดเจน”, (3) มุ่งเน้น วางแผน แม่นยา, (4) ทางาน ซื่อสัตย์ มุ่งมั่น”, (4) “ทุกขั้นตอน ประเมินผล ใส่ใจ” (5) “ไตร่ตรอง แก้ไข พัฒนา” ๓. แนวทางการสร้างเครือข่ายกลุ่มชุมชนผู้ประกอบการผลิตภัณฑ์ชุมชน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อการประสานประโยขน์ร่วมกันในการโฆษณาประชาสัมพันธ์ผลิตภัณฑ์ชุมชน โดยเริ่มจากกลุ่มชุมชนกลุ่มเดียว สร้างเครือข่ายออกไปยังกลุ่มชุมชนอื่นๆ ที่มีผลิตภัณฑ์ผ้าทอลายขิด รวมถึงผลิตภัณฑ์ผ้าไหม ขยายเครือข่ายไปในระดับตาบล ระดับอาเภอ ในจังหวัดชัยภูมิ ตั้งเป็น “เครือข่ายวิสาหกิจชุมชนผ้าทอจังหวัดชัยภูมิ” เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้านการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อตอบสนองผู้บริโภคได้อย่างครอบคลุมทุกกลุ่ม เพื่อให้ความรู้ การฝึกอบรมการตลาดออนไลน์ การ โดยใช้แพลตฟอร์มต่างๆที่มีอยู่ เช่น แอ๊ปพลิเคชั่นไลน์ ไอจี อินตราแกรม เพจเฟซบุ๊คของแต่ละกลุ่มชุมชนหรือของเครือข่าย รวมถึงแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซ ที่มีอยู่เดิม เช่น ช๊อปปี ลาซาดา หรือการสร้างแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซของเครือข่าย